Türkiye’nin Coğrafi Konumu - KPSS- Coğrafya Ders Notu ve Soru Örnekleri

Türkiye’nin Matematik (Mutlak) Konumu

Konum: Türkiye, 36° - 42° Kuzey enlemleri ile 26° - 45° Doğu boylamları arasında yer almaktadır.

Matematiksel Konumun Sonuçları:

Güneş Işınları: Türkiye'nin matematiksel konumu sonucunda güneş ışınları hiçbir zaman dik açıyla gelmez.

Gölge Boyları: Türkiye konumu sebebiyle gölge boyu hiçbir zaman sıfır olmaz.

Yıl İçindeki Değişim: Türkiye, dönenceler dışında yer aldığı için dört mevsimi belirgin bir şekilde yaşar.

Sıcaklık ve Hava Olayları:

Mevsim Değişimi: Türkiye'de dört mevsim belirgin bir şekilde yaşanmaktadır.

Gölge Yönü: Öğlen vakti gölge yönü daima kuzeyi gösterir.
Yıllık Sıcaklık Farkı: Yıllık sıcaklık farkı fazladır.

Rüzgarlar:

Kuzeyden gelen rüzgarlar hava sıcaklığını düşürür.

Güneyden gelen rüzgarlar hava sıcaklığını yükseltir.

İklim Özellikleri:

İklim Türleri: Türkiye, Akdeniz iklimi ve diğer ılıman iklimler etkisi altındadır. Batı rüzgarlarının etkisiyle cephe yağışları görülür.

Buzul Etkisi: Türkiye kıyılarında buzul etkisi görülmez.

Gölge Boyu ve Yerçekimi:

Gölge Boyu: Kuzeye gidildikçe gölge boyu uzar.

Yerçekimi: Kuzeye doğru gidildikçe yerçekimi artar.

Soru: Aşağıdakilerden hangisi bu durumun sonuçlarından biri olduğu söylenemez?
A) Kuzeye doğru gidildikçe yerçekimi artar.
B) Kuzeye doğru gidildikçe gölge boyu uzar.
C) Kuzeyden gelen rüzgarlar hava sıcaklığını düşürür.
D) Gölge yönü öğlen vakti her zaman kuzeyi gösterir.
E) Dört mevsim belirgin bir şekilde yaşanır.

Yanıt: A) Kuzeye doğru gidildikçe yerçekimi artar.

Açıklama: Yerçekimi, dünyanın merkezine olan uzaklığa bağlı olarak değişir. Dünya’nın merkezine daha yakın olmak yerçekiminin daha fazla olduğu anlamını taşır. Türkiye’nin kuzeyine gidildikçe yerçekiminin artması, aslında dünya yüzeyinin eğiminden dolayı geçerli olmayabilir. Bu nedenle, bu seçenek Türkiye'nin matematiksel konumundan bağımsız bir sonuçtur.

Soru 2: Türkiye Sınırları İçinde Kalan Koordinatlar

Aşağıdaki coğrafi koordinatları belirtilen merkezlerden hangisinin Türkiye sınırları içerisinde olduğu söylenebilir?

A) 40° Kuzey 24° Doğu
B) 30° Kuzey 32° Doğu
C) 39° Kuzey 42° Doğu
D) 45° Kuzey 40° Doğu
E) 35° Kuzey 42° Doğu

Cevap: C) 39° Kuzey 42° Doğu

Açıklama: Türkiye, 36° - 42° Kuzey enlemleri ve 26° - 45° Doğu boylamları arasında yer alır. Bu nedenle, 39° Kuzey 42° Doğu koordinatları Türkiye'nin sınırları içinde yer almaktadır. Diğer seçeneklerdeki koordinatlar ya Türkiye'nin güney veya doğu sınırlarının dışında kalmaktadır ya da Türkiye'nin kuzey sınırlarını aşmaktadır.

Soru 3: Türkiye'nin Coğrafi Konumu ve Sonuçları
Türkiye'nin Kuzey Yarım Küre'nin Orta Kuşağında yer almasının sonuçları arasında;

I. Cephe yağışları görülür
II. Ilıman iklimler etkilidir
III. Genç araziler yaygındır

verilenlerden hangilerinin Türkiye'de yer aldığı söylenebilir?

A) Yalnız II
B) Yalnız I
C) I ve II
D) I ve III
E) II ve III

Cevap: C) I ve II
Açıklama: Türkiye'nin Kuzey Yarım Küre'nin Orta Kuşağında yer alması, cephe yağışlarının görülmesini ve ılıman iklimlerin etkisini beraberinde getirir. Ancak, genç araziler yaygınlığı, Orta Kuşak'ta yer almanın doğrudan bir sonucu değildir. Türkiye'de genç araziler ve jeomorfolojik yapıların çeşitliliği, kıta hareketleri ve yer şekillerine bağlıdır ve bu durum coğrafi konumun genel etkilerinden bağımsız olarak ele alınabilir. Bu nedenle, doğru cevap I ve II'dir.

Enlem ve Etkileri

Enlem, bir noktanın Ekvator'a olan mesafesini ifade eder. Enlemin etkileri aşağıdaki şekillerde görülür:

• İklim: Enlem, bölgenin iklimini belirler. Ekvator’a olan uzaklık, bölgenin genel sıcaklık özelliklerini etkiler.
• Güneş Işınlarının Açısı: Enlem, güneş ışınlarının düşme açısını etkiler; bu da sıcaklık dağılımını etkiler.
• Sıcaklık Dağılımı: Ekvator’a olan uzaklık, bölgedeki sıcaklık farklılıklarını belirler.
• Denizlerin Tuzluluk Oranı: Enlem, deniz suyu tuzluluğunu etkileyebilir; özellikle sıcaklık ve buharlaşma oranları üzerinden dolaylı bir etkisi olabilir.
• Gün Döngüsü Süreleri: Enlem, gün batımı, gün doğumu, şafak ve alacakaranlık sürelerini etkiler.
• Gece ve Gündüz Süreleri: Ekvator’a uzaklık, gece ile gündüz arasındaki süre farkını etkiler.
• Kalıcı Kar Sınırı ve Tarım Üst Sınırı: Enlem, kalıcı kar sınırını ve tarım faaliyetlerinin mümkün olduğu üst sınırı belirler.
• Bitki Örtüsü Çeşitliliği: Enlem, bitki örtüsü çeşitliliğine etki eder çünkü farklı enlemler farklı bitki türlerine ev sahipliği yapmaktadır.

Ekvator'a olan mesafe, çizgisel hız, gün batımı ve gün doğumu süreleri, şafak ve alacakaranlık süreleri, gece ve gündüz süreleri, güneş ışınlarının geliş açısı, gölge boyları ve yerçekimi kuvveti, benzer enlemler üzerinde aynı şekilde gözlemlenebilir.

Soru: Aynı Enlemde Bulunan Merkezler

Afyon ve Kayseri illeri yaklaşık olarak aynı enlem üzerinde yer almaktadır. Bu bilgiler ışığında, aşağıdaki özelliklerden hangisinin aynı enlemdeki merkezlerde farklı olabileceği söylenemez?

A) Çizgisel hız
B) Alacakaranlık süresi
C) Gece-gündüz süre farkı
D) Güneş ışınlarının geliş açısı
E) Sıcaklık değerleri

Cevap: E) Sıcaklık değerleri

Açıklama: Aynı enlemde bulunan merkezlerde, çizgisel hız, alacakaranlık süresi, gece-gündüz süre farkı ve güneş ışınlarının geliş açısı genellikle benzer olur. Ancak, sıcaklık değerleri, bu merkezlerin yüksekliği, denizden uzaklığı gibi diğer faktörlere bağlı olarak değişebilir. Bu yüzden sıcaklık değerleri aynı enlem üzerinde bulunan merkezlerde farklılık gösterebilir.

Türkiye’nin Özel (Göreceli) Konumunun Sonuçları

Türkiye’nin özel (göreceli) konumu, ülkenin coğrafi ve stratejik önemini belirler. İşte bu konumun sağladığı bazı sonuçlar:

• Kıtasal Yakınlık: Türkiye, Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarının birleşim noktasında yer alır, bu da stratejik önemini artırır.
• Tarihsel Ticaret Yolları: Tarih boyunca önemli ticaret yollarının üzerinde bulunarak, bölgesel ve uluslararası ticaretin merkezlerinden biri olmuştur.
• Medeni Tarih: Tarih boyunca birçok büyük medeniyete ev sahipliği yapmış ve bu medeniyetlerin kültürel miraslarını günümüze kadar taşıyan bir bölgedir.
• Denizlerle Çevrili: Üç tarafı denizlerle çevrilidir; bu durum deniz taşımacılığı ve balıkçılık açısından avantaj sağlar.
• Yükselti ve Arazi Yapısı: Ortalama yükseltisi yüksektir ve eğimli araziler açısından zengindir. Bu, çeşitli iklim ve bitki örtüsü tiplerinin aynı anda yaşanabilmesini sağlar.
• Alan Farklılıkları: Gerçek alanı ile iz düşüm alanı arasındaki fark belirgindir; bu da coğrafi yapı ve topoğrafya çeşitliliğinin bir sonucudur.
• İklim Çeşitliliği: Çeşitli yer şekilleri ve yükseklikler nedeniyle, farklı bölgelerde farklı iklim ve mevsim özellikleri aynı anda yaşanabilir.
• Petrol Kaynakları: Petrol açısından zengin Orta Doğu ülkelerine yakınlığı, enerji politikaları ve ekonomik ilişkiler açısından önem taşır.
• Sanayi Ülkelerine Yakınlık: Sanayi açısından gelişmiş Avrupa ülkelerine yakınlığı, ekonomik ve ticari ilişkilerde stratejik bir avantaj sağlar.
• Ticaret Boğazları: İki önemli boğaza (İstanbul Boğazı ve Çanakkale Boğazı) ev sahipliği yaparak, dünya deniz yollarında kritik bir geçiş noktasında bulunur.
• Jeopolitik Konum: Türkiye’nin coğrafi konumu, dünya siyasetindeki yerini ve uluslararası ilişkilerdeki ağırlığını belirler. Bu konum, ülkenin hem bölgesel hem de küresel düzeyde stratejik önemini artırır.

Türkiye’nin Jeopolitik Önemini Artıran Unsurlar

Türkiye’nin jeopolitik önemi, çeşitli coğrafi ve stratejik faktörlerden kaynaklanmaktadır. İşte bu unsurlar:

• 
  
• Kıtasal Kesişim Noktası: Türkiye, Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarının en çok yaklaştığı bölgede yer alır. Bu konum, Türkiye'yi kıtalararası geçişlerin merkezine koyar.
• Petrol Rezervlerine Yakınlık: Türkiye, dünyanın en büyük petrol rezervlerinin bulunduğu Orta Doğu ülkelerine komşudur. Bu durum, enerji güvenliği ve uluslararası enerji politikaları konusunda stratejik rol üstlenmesini sağlar
• Boğazlar Üzerindeki Hakimiyet: Türkiye, Çanakkale ve İstanbul Boğazları üzerinde kontrol sahibidir. Bu boğazlar, Karadeniz ile Akdeniz arasındaki su yollarının geçişini denetleyerek, uluslararası deniz trafiğinde kritik bir rol oynar.
• Stratejik Maddelere Yakınlık: Türkiye, stratejik maddeler bakımından zengin Orta Asya bölgelerine yakındır. Bu durum, Türkiye’yi dünya güç dengesinde önemli bir oyuncu haline getirir.
• Transit Ticaretin Kilit Noktası: Türkiye, kıtalararası geçiş noktası olarak transit ticaretin merkezi konumundadır. Bu, ülkenin uluslararası ticarette ve lojistik ağlarında kritik bir rol oynamasına olanak tanır.

Soru: Türkiye'nin göreceli konumunun sonuçları ara-
sında;

I. tarih boyunca önemli ticaret yolları üzerinde
yer alması
II. gerçek alanı ile izdüşümü alanı arasındaki
farkın fazla olması
III. yıllık sıcaklık farkının belirgin olması
hangilerinin yer aldığı söylenebilir?
A) Yalnız II B) Yalnız I C) I ve II
D) I ve III E) II ve III

cevap: Yalnız I 

Aşağıdakilerden hangisi Türkiye jeopolitiğin-
de etkili olan değişmeyen unsurlar arasında
yer almaz?

A) Coğrafi şekli
B) Stratejik kaynakları
C) Sosyo kültürel değerler
D) Jeomorfolojik özellikleri
E) İklim koşulları

Cevap: E 

Türkiye'nin jeopolitik önemini artıran unsurlar
arasında;
I. boğazlar
II. jeolojik yapı
III. kıtalar arasında geçiş noktasında bulunması
hangilerinin yer aldığı söylenebilir?
A) Yalnız II B) Yalnız I C) I ve II
D) I ve III E) II ve III

Cevap : D 

Yerel Saat ve Ulusal Saat

Yerel Saat: Yerel saat, güneşin tam olarak tepedeki konumuna göre hesaplanır. Her boylamda, güneşin meridyen üzerindeki yüksekliği göz önüne alındığında, yerel saat belirlenir. Merkezler aynı boylamda yer aldığında yerel saatler birbirine eşittir. Doğuda bulunan merkezlerin yerel saati batıdaki merkezlere göre ileri, batıdaki merkezlerin yerel saati ise doğudaki merkezlere göre geridir. Merkezler arasındaki mesafe arttıkça yerel saat farkı da büyür.

Ulusal (Ortak) Saat: Türkiye genelinde aynı ulusal saat kullanılır. Yazın, 45° Doğu meridyenine (Iğdır) göre, kışın ise 30° Doğu meridyenine (İzmit) göre ayarlanan ortak saat dilimi kullanılır. 3 Haziran 1973'te yürürlüğe giren yaz-kış saati uygulaması, 2016 yılından itibaren sadece yaz saati olarak devam etmektedir. Bu düzenleme, enerji tasarrufu sağlamak ve sosyal ile iş hayatında düzeni korumak amacıyla yapılmıştır. 45° Doğu boylamından (Iğdır) uzaklaşıldıkça, yerel saat ile ulusal saat arasındaki fark artar.

Soru 1 : Ticari ve ekonomik ilişkilerin kolaylaştırılması haberleş-
me ve ulaşım hizmetlerinin hızlı ve düzenli bir şekilde
yapılabilmesi için ulusal saatte ihtiyaç duyulur.
Buna göre aşağıdaki verilen kentlerden hangisinin
yerel saati ile ulusal saat arasındaki fark daha faz-
ladır?

A) Sivas B) Denizli C) Kastamonu
D) Şanlıurfa E) Erzurum


Soru 2: Aşağıda verilen kentlerden hangisinin yerel
saati ile ulusal saat arasındaki fark daha az-
dır?

A) Kütahya B) Diyarbakır C) Kars
D) Ordu E) Erzurum

Aşağıda verilen kentlerden hangisinin yerel
saati ile ulusal saat arasındaki fark daha az-
dır?

A) Kütahya B) Diyarbakır C) Kars
D) Ordu E) Erzurum

Bu tür sorular, yerel saat ile ulusal saat arasındaki farkı anlamak için boylamların etkisini dikkate almayı gerektirir. Ulusal saat Türkiye genelinde standart olarak kullanılır ve bu saat dilimi, genellikle 30° Doğu meridyenine göre ayarlanır. Ancak Türkiye’nin doğu ve batısındaki merkezlerde yerel saatler bu ulusal saatten farklılık gösterebilir.

Öncelikle Farkın Hesaplanması:

1. Ulusal Saatin Referansı: Türkiye'de ulusal saat 30° Doğu meridyenine göre ayarlanır.
2. Yerel Saat Farkının Hesaplanması: Yerel saat farkını hesaplamak için her bir şehrin boylamına göre ulusal saatten ne kadar uzak olduğunu belirlemelisiniz. Her 15° boylam farkı yaklaşık 1 saatlik zaman farkına karşılık gelir.

Soru 1: Yerel Saat ile Ulusal Saat Arasındaki Farkı En Fazla Olan Kent

Verilen Kentler:

• Sivas: Yaklaşık 37° Doğu meridyeni
• Denizli: Yaklaşık 29° Doğu meridyeni
• Kastamonu: Yaklaşık 33° Doğu meridyeni
• Şanlıurfa: Yaklaşık 38° Doğu meridyeni
• Erzurum: Yaklaşık 41° Doğu meridyeni

Hesaplama:

• Sivas: (37° - 30°) = 7° → Yaklaşık 28 dakika
• Denizli: (29° - 30°) = -1° → Yaklaşık -4 dakika (ulusal saatten geride)
• Kastamonu: (33° - 30°) = 3° → Yaklaşık 12 dakika
• Şanlıurfa: (38° - 30°) = 8° → Yaklaşık 32 dakika
• Erzurum: (41° - 30°) = 11° → Yaklaşık 44 dakika

Sonuç: Erzurum, ulusal saatten en fazla uzaklıkta olduğu için yerel saat ile ulusal saat arasındaki fark en büyüktür.

Cevap: E) Erzurum

Soru 2: Yerel Saat ile Ulusal Saat Arasındaki Farkı En Az Olan Kent

Verilen Kentler:

• Kütahya: Yaklaşık 30° Doğu meridyeni
• Diyarbakır: Yaklaşık 40° Doğu meridyeni
• Kars: Yaklaşık 40° Doğu meridyeni
• Ordu: Yaklaşık 37° Doğu meridyeni
• Erzurum: Yaklaşık 41° Doğu meridyeni

Hesaplama:

• Kütahya: (30° - 30°) = 0° → Fark yok
• Diyarbakır: (40° - 30°) = 10° → Yaklaşık 40 dakika
• Kars: (40° - 30°) = 10° → Yaklaşık 40 dakika
• Ordu: (37° - 30°) = 7° → Yaklaşık 28 dakika
• Erzurum: (41° - 30°) = 11° → Yaklaşık 44 dakika

Sonuç: Kütahya'nın yerel saati ile ulusal saat arasındaki fark en azdır çünkü Kütahya, ulusal saat referansına en yakın şehirlerden biridir.

Cevap: A) Kütahya

TÜRKİYE’DE MEVSİMLER

Türkiye, 36° ile 42° Kuzey enlemleri ve 26° ile 45° Doğu boylamları arasında konumlanmıştır. Bu coğrafi yerleşim, gece ve gündüz sürelerinin değişimini ve mevsimlerin düzenini etkiler. Ayrıca, Dünya'nın eksen eğikliği (23° 27') nedeniyle Türkiye'de dört mevsim belirgin bir şekilde yaşanır. Bu durum, Türkiye'nin orta kuşakta yer almasının ve mevsimlerin belirgin olmasının bir sonucudur.

21 Haziran'da Türkiye'de:

• Yaz Mevsiminin Başlangıcı: 21 Haziran, yaz mevsiminin başlangıç tarihi olarak kabul edilir ve bu tarihten itibaren yaz mevsimi resmi olarak başlar.
• En Uzun Gündüz Süresi: Bu tarihte Türkiye'de yılın en uzun gündüz süresi yaşanır, yani güneşin gökyüzünde en uzun süre kalır.
• Kuzeye Gidildikçe Gündüz Süresi Uzunluğu Artar: Kuzey enlemlerinde, bu tarihte gündüz süresi daha da uzun hale gelir. Kuzeye doğru gidildikçe bu etki daha da belirginleşir.
• Güneş Işınlarının En Büyük Açıyla Gelişi: 21 Haziran tarihi yıl içerisinde güneş ışınlarının Dünya'ya en dik açıyla geldiği gündür, bu da güneşin zirveye en yakın olduğu zamandır.
• En Kısa Gölge Boyu: Bu tarihte, yıl boyunca gölge boyları en kısa olur çünkü güneş ışınları en dik açıyla düşer.
• Gündüzlerin Kısalmaya Başlaması: 21 Haziran tarihi itibariyle artık gündüz süreleri yavaş yavaş kısalmaya başlar ve bu süreç kış mevsimi başlangıcına kadar devam etmektedir.

21 Aralık'ta Türkiye'de:

• Kış Mevsiminin Başlangıcı: 21 Aralık, kış mevsiminin başlangıç tarihi olarak kabul edilir ve bu tarihten itibaren kış mevsimi resmen başlar.
• En Uzun Gece ve En Kısa Gündüz: Bu tarihte Türkiye'de yılın en uzun gece süresi ve en kısa gündüz süresi yaşanır. Güneş, gökyüzünde en kısa süre kalır.
• Kuzeye Gidildikçe Gece Süresi Uzunluğu Artar: Kuzey enlemlerinde, bu tarihte gece süresi daha da uzun hale gelir. Kuzeye doğru gidildikçe bu etki daha belirgin olur.
• Güneş Işınlarının En Küçük Açısıyla Gelişi: 21 Aralık, yıl içinde güneş ışınlarının Dünya'ya en eğik açıyla geldiği gündür. Bu da güneşin gökyüzündeki yüksekliğinin en düşük olduğu andır.
• En Uzun Gölge Boyu: Bu tarihte, yıl boyunca gölge boyları en uzun olur çünkü güneş ışınları en eğik açıyla düşer.
• Gündüzlerin Uzamaya Başlaması: 21 Aralık'tan itibaren gündüz süreleri yavaş yavaş uzamaya başlar ve bu süreç yaz mevsiminin başlangıcına kadar devam eder.

21 Mart'ta Türkiye'de:

• İlkbahar Ekinoksu: 21 Mart, ilkbahar ekinoksunun gerçekleştiği tarihtir. Bu tarihte gece ve gündüz süresi hemen hemen eşittir.
• Gündüz ve Gece Sürelerinin Eşitlenmesi: Güneş ışınları ekvatora dik geldiği için gece ve gündüz süresi yaklaşık olarak eşit olur.
• Güneş Işınlarının Ekvatora Dik Gelmesi: Güneş, 21 Mart tarihinde ekvatora dik açıyla gelir ve bunun sonucunda tüm dünyada gece ve gündüz süresi eşit olur.
• Gölge Boylarının Orta Seviyede Olması: Güneş ışınlarının dik açısıyla gelmesi nedeniyle, gölgeler ortalama uzunlukta olur.
• Yaz ve Kış Mevsimlerinin Geçişi: 21 Mart'tan itibaren ilkbahar mevsimi başlar ve bu tarihten sonra gündüzler uzamaya başlar.

23 Eylül'de Türkiye'de:

• Sonbahar Ekinoksu: 23 Eylül, sonbahar ekinoksunun gerçekleştiği tarihtir. Bu tarihte gece ve gündüz süresi hemen hemen eşittir.
• Gündüz ve Gece Sürelerinin Eşitlenmesi: Güneş ışınları ekvatora dik geldiği için gece ve gündüz süresi yaklaşık olarak eşit olur.
• Güneş Işınlarının Ekvatora Dik Gelmesi: Güneş, 23 Eylül'de ekvatora dik açıyla gelir, bu da gece ve gündüz süresinin eşitlenmesine neden olur.
• Gölge Boylarının Orta Seviyede Olması: Güneş ışınlarının dik açısıyla gelmesi nedeniyle, gölgeler ortalama uzunlukta olur.
• Yaz ve Kış Mevsimlerinin Geçişi: 23 Eylül'den itibaren sonbahar mevsimi başlar ve bu tarihten sonra gündüzler kısalmaya başlar.