Osmanlı Devleti Yükselme Dönemi-Kpss Ders Notları - Özet

Osmanlı Devleti Yükselme Dönemi-Kpss Ders Notları

Fatih Sultan Mehmet

Mahlası: Avni
Fatih Sultan Mehmet, Trabzonlu bilgin Amirutzes’e bir harita çizdirterek, üzerindeki yer adlarını Arapçaya çevirtmiştir.

a. İstanbul’un Fethi – Nedenleri

• Osmanlı topraklarının bütünlüğünü bozan bir konumda olması
• Bizans’ın Osmanlı şehzadelerini koruyarak devlete karşı kışkırtıcı faaliyetlerde bulunması
• Bizans’ın Haçlı ittifaklarına öncülük etmesi
• Peygamber Efendimizin, İstanbul’un fethini müjdeleyen hadisi
• İpek Yolu, Karadeniz ticaret yolu ve Boğazlara hakim olma arzusu

Not: Bizanslı devlet adamı Grivas Notaras, “İstanbul’da Latin külahı görmektense Osmanlı sarığını görmeyi tercih ederim.” diyerek, Doğu Roma’nın zor durumunu dile getirmiştir.

b. Fetih İçin Yapılan Hazırlıklar

• Venedik ve Eflak gibi devletlerle barış antlaşmaları yapıldı.
• Karamanoğulları ile saldırmazlık anlaşması imzalandı.
• 400 parçalık bir donanma hazırlandı.
• Hareketli kuşatma kuleleri ve güçlü mancınıklar inşa edildi.
• Rumeli Hisarı (Boğazkesen) yaptırıldı.
• Şahi adı verilen dev toplar döktürüldü.

c. Bizans’ın Savunma Önlemleri

• Şehrin surları güçlendirilerek savunma hattı tahkim edildi.
• Halk silahlandırıldı ve savaş hazırlığına dahil edildi.
• Haliç’e zincir çekildi.
• Grejuva ateşi stokları artırıldı.
• Katolik ve Ortodoks Kiliseleri birleştirildi.
• Papalık ve Batılı devletlerden yardım talep edildi.

d. İstanbul’un Fethi – Sonuçları

• Fatih, “Fetheden” anlamına gelen Fatih unvanını aldı.
• “Anadolu’nun Kralı” anlamına gelen Rum Kayseri unvanına layık görüldü.
• İstanbul, Osmanlı’nın yeni başkenti oldu.
• Topların surları yıkabilme gücü, feodal yapının zayıflamasına ve merkeziyetçi devletlerin güçlenmesine katkı sağladı.
• Boğazlar ve İpek Yolu Osmanlı egemenliğine girdi, bu durum Coğrafi Keşiflere zemin hazırladı.
• Bizans’tan kaçan bilim insanlarının İtalya’ya gitmesiyle Rönesans hareketleri hız kazandı.
• Osmanlı toprak bütünlüğü sağlandı.
• Orta Çağ kapanarak Yeni Çağ başladı.
• Osmanlı’nın Yükselme Dönemi resmen başladı.

e. Fetihler ve Gelişmeler

Balkanlar: Sırbistan, Arnavutluk, Bosna-Hersek, Eflak, Boğdan, Mora Yarımadası fethedildi.
Anadolu: Amasra, Konya, Karaman, Sinop, Samsun, Trabzon Rum İmparatorluğu toprakları Osmanlı’ya katıldı.
Denizler: Ege Adaları, Taşöz, Gökçeada, Otranto Limanı ve Kırım alındı.

Notlar:

• Kırım’ın alınması sonucu Karadeniz Türk gölü haline geldi.
• İlk ticari imtiyaz Venediklilere tanındı.
• Venedikliler, İstanbul’da ilk elçiliği açtı ve bu elçilere “Balyos” denildi.
• Hicaz su yolları meselesi, Karamanoğulları ve Dulkadiroğulları ile ilişkilerin gerilmesine yol açtı.
• Fatih’e “İki karanın ve iki denizin hükümdarı” anlamına gelen Hakanül Bahreyn ve Sultanül Bahreyn unvanları verildi.

f. Diğer Gelişmeler

• Kanunname-i Ali Osman ile örfi hukuk yazılı hale getirildi.
• Divan’a nişancı atandı, Divan başkanlığı sadrazama devredildi.
• İlk iltizam sistemi ve müsadere usulü uygulandı.
• İlk altın para (Sikke-i Hasene, Sultani) basıldı.
• Ayasofya, camiye çevrildi.
• Sahn-ı Seman ve Tetimme Medreseleri açıldı.
• Topkapı Sarayı ve Kilitbahir Hisarı inşa edildi.

II. Bayezid

• Osmanlı’nın Yükselme Dönemi’nde duraklama yaşayan bir dönem yaşanmıştır.
• 1511 Şah Kulu İsyanı (Şah İsmail önderliğinde) Antalya’dan Bursa’ya kadar etkili olmuştur.
• Cem Sultan Olayı: Kardeşi Cem Sultan, devleti ikiye bölerek yönetmeyi teklif etmiş, bu reddedilince Memluklular ve Papalığa sığınmıştır. Bu olay, Osmanlı’nın bir iç meselesiyken dış mesele haline gelmiştir.
• Leonardo da Vinci, Haliç’i Boğaz’a bağlayan bir köprü yapma teklifinde bulunmuştur.
• Kemal Reis, İspanya’da zulme uğrayan Müslüman ve Yahudileri İstanbul’a getirmiştir.
• İstanbul’da “Küçük Kıyamet” adı verilen büyük bir deprem meydana gelmiştir.
• Mahlası: Adli
• Osmanlı ile Memluklular arasında ilk savaşlar bu dönemde başlamıştır.
• Bu dönemde Avrupa’da Ümit Burnu keşfedilmiştir.

Yavuz Sultan Selim

• Sekiz yıllık saltanatında, 80 yıllık başarı sığdırdığı belirtilir.
• İlk ekonomik nitelikli Celali İsyanları, Bozoklu Celal tarafından Tokat’ta başlatılmıştır.
• 1514 Çaldıran Savaşı: Safevilerle yapılan savaşta tüfekli askerler etkili olmuş, Tebriz’den getirilen nakkaşlar Osmanlı sanatına katkı sağlamıştır.
• 1515 Turnadağ Savaşı: Dulkadiroğulları’na son verilerek Anadolu Türk siyasi birliği kesin olarak sağlanmıştır.
• 1516 Mercidabık Savaşı: Halep ve Şam alınarak Suriye-Filistin bölgesi Osmanlı topraklarına katılmıştır.
• 1517 Ridaniye Savaşı: Memluk Devleti’ne son verilmiş, Mısır Osmanlı egemenliğine girmiştir. Halifelik Osmanlı’ya geçmiş, kutsal emanetler İstanbul’a getirilmiştir.

Not: Yavuz Sultan Selim’in bir vasiyeti şöyledir:

“Kim ki torunlarımdan benim kadar hazineyi doldururabilirse, kapılar onun mührüyle mühürlensin. Eğer dolduramazlarsa benim mührümle mühürlenmeye devam etsin.”

Kanuni Sultan Süleyman

Mahlası: Muhibbi
Osmanlı tahtında en uzun süre oturan padişah olan Kanuni Sultan Süleyman, tahta geçtiği ilk günlerde Memluk Devleti’ni yeniden diriltme amacı güden Ahmet Paşa ve Canberdi Gazali isyanlarını bastırdı. Ayrıca, Şii propagandası yapan Baba Zünnun ve Kalenderoğlu isyanlarını da ortadan kaldırdı.

Kanuni Dönemi Fetihleri ve Önemli Gelişmeler

• 1521: Belgrad’ın fethiyle Orta Avrupa’ya yönelik fetihlerde önemli bir üs kazanıldı.
• 1522: Rodos Adası Osmanlı topraklarına katıldı.
• 1526: Mohaç Meydan Muharebesi zaferiyle Macaristan’ın Budin bölgesi alındı. (Savaş sadece 2 saat sürdü.)
• 1529: Viyana ilk kez kuşatıldı ancak ağır topların taşınamaması ve kış koşulları nedeniyle kuşatma kaldırıldı.
• 1532: Alman Seferi düzenlendi ancak Şarlken Osmanlı karşısına ordu çıkaramadı.
• 1533: Avusturya ile yapılan İstanbul Antlaşması (İbrahim Paşa Antlaşması) ile Osmanlı, Orta Avrupa’da siyasi üstünlük elde etti. Bu anlaşmayla, Avusturya Kralı Osmanlı sadrazamına denk kabul edildi.
• 1535: Fransa’ya kapitülasyon imtiyazları verildi. Bu ayrıcalıklar her iki hükümdarın sağlığında geçerli olmak üzere kararlaştırıldı.
• 1538: Barbaros Hayrettin Paşa, Preveze Deniz Savaşı’nda Haçlı donanmasını mağlup etti. (28 Eylül, Osmanlı tarihinde Donanma Günü olarak kutlanır.)

Hint Deniz Seferleri (1538-1553)

Osmanlı denizcilerinin Hint Okyanusu’nda yaptığı bu seferlerde Piri Reis ve Seydi Ali Reis görev aldı. Yemen, Sudan ve Etiyopya topraklarına hakim olunmasına rağmen seferler genel olarak başarısızlıkla sonuçlandı. Başarısızlık nedenleri:

• Okyanus şartlarına dayanıklı gemilerin olmaması
• Hint Okyanusu’nun coğrafi koşullarının bilinmemesi
• Gücerat Sultanlığı’nın Osmanlı donanmasına yeterli desteği vermemesi
• Seferlerin yeterince önemsenmemesi

Diğer Önemli Fetihler ve Anlaşmalar

• 1541: Macaristan tamamen Osmanlı topraklarına katıldı.
• 1551: Trablusgarp fethedildi ve Turgut Reis, Trablusgarp Beylerbeyi olarak atandı.
• 1555: Osmanlı ile İran arasında ilk resmi anlaşma olan Amasya Antlaşması yapıldı. Bu antlaşmayla Basra Körfezi’ne kadar ilerlenirken, Bağdat Osmanlı yönetimine girdi.
• 1560: Cerbe Deniz Savaşı’nda Haçlı donanması yenilgiye uğratıldı, Kuzey Afrika’daki Osmanlı egemenliği pekiştirildi.
• 1565: Turgut Reis, Malta Kuşatması sırasında şehit düştü.
• 1566: Sakız Adası fethedildi ve Kanuni Sultan Süleyman, son seferi olan Zigetvar Seferi’ni gerçekleştirdi.

II. Selim Dönemi (Sokullu Mehmet Paşa Dönemi)

Osmanlı tarihinde sefere çıkmayan ilk padişah olan II. Selim, devlet yönetimini büyük ölçüde sadrazamı Sokullu Mehmet Paşa’ya devretmiştir. Aynı zamanda İstanbul’da vefat eden ilk Osmanlı padişahıdır.

Önemli Gelişmeler

• Endonezya’daki Açe Krallığı’na insani yardım gönderildi.
• 1571: Kıbrıs fethedildi. Ancak bu zaferin ardından Haçlılar, İnebahtı Deniz Savaşı’nda Osmanlı donanmasını yaktılar.
• 1576: Fas, Osmanlı topraklarına katıldı.

Sokullu Mehmet Paşa’nın Projeleri

1. Don ve Volga Nehirlerini Birleştirme Projesi

Amaçları:

• Rusya’nın Karadeniz ve güney bölgelerine inmesini engellemek
• Kırım’ı korumak
• Orta Asya’daki Türklerle bağlantı sağlamak
• İran’ı kuzeyden denetim altına almak
• İpek Yolu ticaretini canlandırmak

Sonuç: Proje, Mimar Sinan’ın vefatı, Rus saldırıları ve Kırım hanlarının desteğinin olmaması gibi nedenlerle gerçekleştirilemedi. Bu iki nehir, 1956 yılında Rusya tarafından birleştirilmiştir.

2. Süveyş Kanalı Açma Projesi

Amaçları:

• Kızıldeniz ile Akdeniz’i birleştirerek Osmanlı donanmasını Hint Okyanusu’na ulaştırmak
• Baharat Yolu’nu yeniden canlandırmak

Sonuç: Proje Osmanlı döneminde gerçekleşmedi. 1869 yılında Fransa ve İngiltere tarafından açıldı.

3. Marmara-Karadeniz Projesi

Amaçları:

• Marmara Denizi’nden Karadeniz’e ikinci bir çıkış noktası oluşturmak
• Osmanlı donanmasını Sapanca Gölü’ne konuşlandırmak
• Gemi yapımı için gerekli olan kereste ihtiyacını kolayca karşılamak

Sonuç: Proje, yeterli destek ve kaynak bulunamadığı için hayata geçirilemedi.