Osmanlı Devleti Kuruluş Dönemi (1299-1453) - KPSS - Özet

Osmanlı Devleti Kuruluş Dönemi (1299-1453)-KPSS

Osmanlı Devleti İle Çağdaş Olan Devletler

İlhanlılar

İran’da kurulan İlhanlılar, Harzemşahlar’ı yıkarak güç kazandılar. 1243’te Kösedağ Savaşı’nda zafer elde ettiler. Gazan Han döneminde İslamiyet’i benimsediler ve Bâtınîlik hareketine son verdiler.

Altın Orda Devleti

Batu Han tarafından Karadeniz’in kuzeyinde kurulan bu devlet, Rusların güneye ilerlemesini engelledi. Ancak Timur’un saldırılarıyla parçalanarak zayıfladı.

Memlükler

Mısır’da Aybey tarafından kurulan Memlükler, halifeliği koruma görevini üstlendi ve Baharat Yolu’ndan sağladıkları ticaretle zenginleştiler. 1517 yılında Osmanlıların Ridaniye Seferi ile yıkıldılar.

Türkiye Selçukluları

1075 yılında İznik merkezli olarak kurulan Türkiye Selçuklu Devleti, 1243 Kösedağ Savaşı ile İlhanlıların egemenliği altına girdi. Sultan III. Mesut’un 1308’deki ölümüyle tamamen tarihe karıştı.

Bizans İmparatorluğu

14.yüzyılda Bizans, çöküş dönemine girmişti. Merkezi otoritesini kaybeden imparatorlukta, valiler (tekfurlar) halkına zulüm ediyordu.

Trabzon Rum İmparatorluğu

Fatih Sultan Mehmet’in 1461 yılında yaptığı seferle bu devlete son verildi.

Diğer Çağdaş Devletler

Dönemin diğer devletleri arasında Macarlar, Bulgarlar, Sırplar, Arnavutlar, Venedik, Ceneviz, Erdel, Eflak, Boğdan, İngilizler, Fransızlar ve Ben-i Ahmer devleti sayılabilir.

Osmanlı Devleti’nin Kısa Sürede Büyüme Nedenleri

1. Merkeziyetçi bir devlet yapısına sahip olması
2. Yetenekli ve vizyon sahibi liderler
3. Tımar ve iskan politikalarının uygulanması
4. Fethedilen bölgelerdeki halkın gönlünü kazanma politikası (istimalet)
5. Görünürde dostça davranma politikası (müdara)
6. Bizans’ın siyasi kargaşa içinde bulunması
7. Avrupa’daki Yüzyıl Savaşları’nın etkisi
8. Gaza ve cihat anlayışının benimsenmesi
9. Güçlü bir orduya sahip olması
10. Anadolu beylikleriyle iyi ilişkiler kurması
11. Avrupa’da feodal yapının hakim olması
12. Balkanların siyasi ve dini parçalanmışlığı

Osmanlı Devletine Destek Olan Gruplar

• Ahiler: Osmanlı ekonomisi ve toplum düzenine katkı sağladılar.
• Alperenler: Osmanlı fetihlerini destekleyen gönüllü savaşçılar.
• Gaziyan-ı Rum: Anadolu’da savaşçı gaziler.
• Fakiyan-ı Rum: Bilim insanları ve düşünürler.
• Abdalan-ı Rum: Dervişler ve sufi gruplar.
• Bacıyan-ı Rum: Anadolu kadın teşkilatları.

Osmanlı Devleti Kuruluş Dönemi Padişahları

Osman Bey

• Lakabı: Fahruddin
• 1298 yılında Karacahisar’ı fethederek başkent yaptı.
• 1302 Koyunhisar (Bafeon) Savaşı ile Bizans’a karşı önemli bir zafer kazandı.
• İlk kez vergi (bac) toplandı, para (bakır akçe) basıldı ve kadı (Dursun Fakih) atandı.
• Tımar sistemi ilk kez bu dönemde uygulandı.

Orhan Bey

• Lakabı: İhtiyaruddin
• 1326’da Bursa alınıp başkent yapıldı.
• İznik, İzmit ve Gemlik fethedildi.
• İlk kez Rumeli’ye geçildi (1353, Çimpe Kalesi).
• Gümüş para (akçe) basıldı, ilk Osmanlı medresesi İznik’te kuruldu.
• İlk divan kuruldu, vezir olarak Alaaddin Paşa atandı.
• Bursa’da ilk imarethane ve bedesten açıldı.
• Osmanlı ordusu kuruldu (Yaya ve Müsellem birlikleri).

I. Murat

• Lakabı: Hüdavendigar
• 1362’de Ankara ve Edirne fethedildi, Edirne başkent oldu.
• İlk Osmanlı-Haçlı savaşı (1364, Sırpsındığı) kazanıldı.
• 1.Kosova Savaşı’nda (1389) Osmanlılar büyük bir Haçlı ordusunu yendi.
• Rumeli Beylerbeyliği kuruldu, Kapıkulu Ocağı oluşturuldu.
• İlk maliye teşkilatı ve veraset sistemi düzenlemeleri bu dönemde yapıldı.
• 1.Murat, savaş meydanında bir Sırp tarafından şehit edilen ilk ve tek Osmanlı padişahıdır.

Yıldırım Bayezid

"Yıldırım" unvanını, Karamanoğulları ile yapılan "Frenk Yazısı Savaşı" sırasında kazanan Bayezid, Osmanlı tarihinde önemli bir rol üstlenmiştir.

1396 yılında Haçlılarla yapılan Niğbolu Savaşı'nda büyük bir zafer kazanarak Abbasi halifesi tarafından "Sultan-ı İklimi Rum" (Anadolu Diyarının Sultanı) unvanına layık görülmüştür.

İstanbul’u kuşatma girişimlerine başlayan ilk Osmanlı padişahı olan Bayezid, 1391-1401 yılları arasında şehri dört kez kuşatmış, kuşatma hazırlıklarını desteklemek amacıyla Güzelcehisar (Anadolu Hisarı) yaptırmıştır. Ancak kuşatmalar, Karamanoğullarının isyanları, Niğbolu Savaşı’nın patlak vermesi ve Timur’un Sivas’ı işgal etmesi gibi sebeplerle başarısızlıkla sonuçlanmıştır.

Bizans’la yapılan bir anlaşma sonucunda Bizans, Osmanlı’ya vergi ödemeyi, İstanbul’da bir Türk mahallesi kurmayı ve bir Osmanlı kadısının atanmasını kabul etmiştir.

Anadolu Türk Siyasi Birliği konusundaki çalışmalarıyla öne çıkan Yıldırım Bayezid, Saruhan, Aydın, Menteşe, Candaroğulları, Hamitoğulları ve Germiyanoğulları gibi beyliklerin topraklarını Osmanlı sınırlarına katmıştır. Ayrıca, Anadolu Beylerbeyliği'ni Kütahya merkezli olarak kurmuş, bu göreve Kara Timurtaş Paşa’yı getirmiştir.

Ankara Savaşı (1402)

Nedenleri:

• Timur’dan kaçan beylerin Yıldırım’a sığınması
• Akkoyunlu ve Anadolu beylerinin Timur’u kışkırtması
• Timur ve Yıldırım’ın dünya lideri olma hedefleri
• İki hükümdar arasındaki gergin mektuplaşmalar

Sonuçları:

• Anadolu Türk Siyasi Birliği bozuldu, İstanbul’un fethi 50 yıl gecikti.
• Osmanlı, Fetret Devri’ne girdi.
• Akkoyunlular, Osmanlı’nın doğudaki rakibi haline geldi.
• Yıldırım Bayezid, eşi ve oğlu Mustafa ile birlikte Timur’a esir düştü.

Bayezid, Bursa’da Osmanlı’nın ilk darüşşifasını yaptırmış, ayrıca Osmanlı tarihinde ilk cülus bahşişini dağıtan ve bürokrasiyi sistematik hale getiren padişah olarak anılmıştır.

Çelebi Mehmet

Osmanlı Devleti’nin "ikinci kurucusu" olarak bilinen Çelebi Mehmet, Fetret Devri’ni sona erdirerek devleti yeniden toparlamıştır. Anadolu Türk Siyasi Birliğini sağlamak için Aydınoğulları, Menteşeoğulları ve Saruhanoğulları’nı Osmanlı topraklarına katmıştır.

Venediklilerle yapılan ilk deniz savaşı olan Çalıbey Savaşı, Osmanlı’nın deniz gücü konusunda Venedik ile rekabet edemeyeceğini göstermiştir. Çelebi Mehmet döneminde, Mustafa Çelebi’nin (Düzmece Mustafa) isyanı ile uğraşılmıştır. Bu isyan hem Çelebi Mehmet hem de II. Murat dönemlerinde tekrar gündeme gelmiş, nihayet II. Murat tarafından bastırılmıştır.

Ayrıca bu dönemde Osmanlı tarihinin ilk dini nitelikli toplumsal isyanı olan Şeyh Bedreddin İsyanı yaşanmıştır.

II. Murat

II. Murat, Anadolu Türk Siyasi Birliğini yeniden tesis ederek Osmanlı topraklarını genişletmiştir. Macarlarla yapılan savaş sırasında Karamanoğulları’nın isyan etmesi üzerine, Osmanlı Devleti tarihindeki en kötü anlaşmalardan biri olarak kabul edilen Edirne-Segedin Antlaşması imzalanmıştır. Bu anlaşmaya göre, Osmanlı Devleti Macarlarla 10 yıl boyunca savaşmayacak ve bazı topraklarını geri verecekti.

Karamanoğulları isyanını bastırdıktan sonra II. Murat, tahtını 12 yaşındaki oğlu II. Mehmet’e (Fatih Sultan Mehmet) devretmiştir. Ancak, Haçlıların tehdit oluşturması üzerine ordunun başına geçerek 1444 Varna Savaşı’nda zafer kazanmış ve “Serdar-ı Ekrem” unvanını almıştır.

II. Murat döneminde Osmanlı’da ilk Yeniçeri isyanı olan Buçuktepe İsyanı (1446) yaşanmış, bu isyan üzerine II. Mehmet tahtı tekrar babasına bırakmıştır. 1448 II. Kosova Savaşı, Osmanlı’nın Balkanlardaki üstünlüğünü pekiştirmiş ve bölgeyi kesin olarak Türk yurdu haline getirmiştir. Bu savaş, tarihte Miryokefalon Savaşı ile benzer bir öneme sahiptir.

II. Murat, hayırseverliği nedeniyle "Hayır Babası" ve "Koca Murad" unvanlarıyla anılmıştır.