XVII. Yüzyılda Osmanlı Devleti ( Duraklama Dönemi)

 

XVII. Yüzyılda Osmanlı Devleti ( Duraklama Dönemi)

XVII. Yüzyılda Osmanlı Devleti ( Duraklama Dönemi)

Duraklama Dönemine Girilmesinin Nedenleri

• Duraklama döneminin diğer adı; Tereddi ve Tegayyür ( Bozulma ve Yozlaşma)
• Merkezi otoritenin bozulması
• Küçük yaştaki şehzadelerin tahta çıkması. ( 6. yaşında 4. Mehmet tahta çıktı.)
• Saray kadınlarının devlet yönetimine karışması
• Rüşvet ve iltimasın artması
• Savaşların uzun sürmesi, masrafların artması ve ganimet gelirlerinin azalması
• Tımar sisteminin bozulması ( sosyal, askeri ve ekonomik açıdan etkiledi.)
• Saray masraflarının artması
• Orduya devşirme kanununa aykırı asker alınması
• " Devlet ocak içindir" anlayışının hakim olması
• Doğal sınırlara ulaşılması
• Kapitülasyonların fazlalaşması
• Medreselerden pozitif bilimlerin çıkarılması
• Beşik ulemalığı sisteminin getirilmesi
• Coğrafi keşifler sonucu İpek ve Baharat yollarının önemini yitirmesi
• Avrupa'da merkeziyetçi devletlerin kurulması ve Avrupa'nın bilimsel ve teknolojik açıdan ilerlemesi

a. Osmanlı- Venedik İlişkileri

1645- Venedik'e ait Girit adası kuşatıldı. 25 sene sonra (1699'da fethedildi.)

b. Osmanlı- Rus İlişkileri

1681- Bahçesaray ( Çehrin ) Antlaşması yapıldı. ( Rusya ile yapılan ilk antlaşma)

c. Osmanlı- İran İlişkileri

1590- Ferhat Paşa Antlaşması ( doğuda en geniş sınırlara ulaşıldı.)

1612- Nasuh Paşa Antlaşması

1618- Serav Antlaşması

1635-1638: 4.Murat " İki Irak ( Irakeyn) Seferi " düzenledi. ( Bağdat ve Revan)

1639- Kasrı Şirin Antlaşması ( Türkiye-İran sınırı belirlendi.)

d. Osmanlı- Lehistan İlişkileri

1621- Hotin Seferi yapıldı. Yeniçerilerin isteksizliği yüzünden alınamadı. ( Hotin Antlaşması yapıldı. )

1672- Bucaş Antlaşması imzalandı. Podolya arazisi Osmanlı'ya bırakıldı. Bu antlaşma ile Osmanlı devleti batıda en geniş sınırlara ulaştı. 

e. Osmanlı- Avusturya İlişkileri

1596- Haçova Meydan Muharebesi kazanıldı. Eğri Estergon ve Kanije Kaleleri alındı. 3. Mehmet'e " Eğri Fatihi" unvanı verildi. Tiryaki Hasan Paşa'ya " Kanije Fatihi" unvanı verildi. 3. Mehmet ordunun başında sefere çıkma geleneğini tekrar başlattı. 

1606- Zitvatorok Antlaşması: Avusturya kralı Osmanlı padişahına tekrar denk sayıldı. Böylece Orta Avrupa'nın siyasi üstünlüğü elimizden çıktı. 

1664- Vasvar Antlaşması: Bu yüzyılda Avusturya'ya karşı elde edilen son kazançlı antlaşmadır. Uyvar kalesi alınmıştır.

1683- Merzifonlu Kara Mustafa Paşa önderliğinde 2. kez Viyana kuşatıldı. Lehistan'ın Avusturya'ya yardıma gelmesiyle Osmanlı kuşatmayı kaldırarak Belgrad'a çekildi.

1683- 1699: Venedik, Avusturya, Lehistan, Malta, Rusya kutsal ittifakı ile yapılan savaş kaybedildi.

1699- Karlofça Antlaşması: Osmanlı ile Avusturya ve Venedik arasında imzalandı. Bu antlaşma ile Osmanlı batıda ilk kez geniş ölçüde toprak kaybetti.

1700- Rusya ile Karlofça Antlaşması devamı sayılan İstanbul Antlaşması imzalandı. Azak kalesi Rusya'ya verildi. Böylece Rusya Karadeniz'e inmek için ilk fırsatı elde etti.

XVII. Yüzyıl İsyanları

a. İstanbul İsyanları

Nedenleri:

• Devşirme Kanunu'na aykırı ocağa asker alınması
• Yeniçerilerin çıkarları doğrultusunda sarayla işbirliği yapılması
• " Ocak devlet içindir" anlayışının değişmesi
• Ulufe ve cülus bahşişlerinin eksik, düşük veya geç ödenmesi

Not: II. Osman öldürülmüştür. IV. Murat Ayak divanına çağrıldı. 1656'da IV. Mehmet zamanında 30'a yakın devlet adamının öldürüldüğü " Vakayı Vakvakiye ( Çınar olayı ) " yaşandı.

Sonuçları:

• İstanbul'da can ve mal güvenliği kalmadı.
• Merkezi otorite bozulmaya devam etti. 

b. Taşra İsyanları

İlk isyan Yavuz Sultan Selim zamanında Bozoklu Celal tarafından Tokat'ta başlamıştır. ( Celali İsyanları )

Nedenleri:

• Tımar sisteminin bozulması
• Köylünün vergiyi ödeyememesi
• Savaşlarda alınan yenilgiler
• Kıtlık ve halkın alım gücünün düşmesi
• Devlet otoritesinin kaybolması
• Haçova'dan kaçan askerlerin halkı kışkırtması
• Fiyatların artması

Not: Tavil Ahmet, Kalenderoğlu, Gürcü Nebi, Canbulatoğlu, Karayazıcı diğer taşra isyanlarıdır.

Sonuçları:

• Anadolu'da can ve mal güvenliği kalmadı.
• Üretim düştü, vergi gelirleri azaldı.
• " Büyük Kaçgun" sonucu şehirlere göç edildi.
• Şehirlerde işsizlik ve suç oranları arttı.
• Boşalan köylere eşkiyalar yerleşti.

c. Eyalet İsyanları

Nedenleri; Buradaki yöneticilerin halka keyfi uygulamalar yapması ve eyaletlerde devlet otoritesinin sarsılması

Not: Eflak, Boğdan, Erdel, Yemen, Trablusgarp, Bosna Hersek, Budin, Belgrad gibi yerlerde isyanlar oluştu.

XVII. Yüzyıl Islahatları

Islahatların Özellikleri

• Batı örnek alınmadı.
• Padişahların veya devlet adamlarının ömrüyle sınırlı kaldı.
• Saray, ulema ve asker ıslahatlara karşı çıktı.
• Halk desteği alınmadı.
• Islahatçıların şifresi: " TOKMAK"
• Tarhuncu Ahmet Paşa, II. Osman, Kuyucu Paşa, IV. Murat, I. Ahmet

a. Tarhuncu Ahmet Paşa

• Devletin alacaklarını kişi ve kurumlardan tahsil etti.
• Tarhuncu bütçesi adında modern ve denk bütçe hazırladı.
• İsrafı önledi, maliyeyi düzenledi.
• Çıkar çevreleri istemediği için görevden alındı.

b. II. Osman ( Genç Osman )

• Osmanlı tarihinde ilk defa ıslahat yapan Osmanlı padişahıdır.
• İsrafı önledi.
• Maliyeyi düzeltti.
• Yeniçeriye ödenen fazla maaşı kesti.
• Saray dışı evlilik yaptı. ( Sosyal alanda ilk ıslahat yapan padişahtır. )
• Yeniçeri ocağını kaldırmayı düşündü.
• Başkenti İstanbul'dan Anadolu'ya taşımayı düşündü.
• Şeyhülislam yetkilerini kısıtladı.
• Kılık-kıyafet değişimini düşündü.
• Yedikule zindanlarında şehit edildi.

Not: II. Osman zamanında Avrupa'da " Otuz Yıl Savaşları" başladı.

c. IV.Murat

• Lakabı ya da unvanı: " Bağdat Fatihi"
• Koçi bey ve Katip çelebi kendisine risaleler sundu.
• Gece sokağa çıkma yasağı getirildi.
• Alkol alımı, tütün ve kahve içilmesi yasaklandı.
• Kahvehaneler ve meyhaneler kapatıldı.
• Bu yasakların temel sebebi; İstanbul yangınlarıdır.
• Tımarlı sipahi sayımı yaptırdı.
• Saray kadınlarını devlet yönetiminden uzaklaştırdı.
• İlk kez Şeyülislam idam ettirdi.

d. I. Ahmet

• Ekber ( en büyük ) ve erşed ( en akılıı ) kişinin tahta çıkması sistemini getirdi. 
• Sancağa çıkma uygulamasını kaldıran Osmanlı padişahı III. Mehmet'tir. Yerine " Kafes Usulü ( Şimşirlik ) " getirildi.

e. Köprülüler Dönemi

Köprülü Mehmet Paşa

• Saraya şartlar öne sürerek sadrazam olan tek kişidir.
• Maliyeyi ve askeri düzeltti.
• Venedik'in Çanakkale ablukasını kaldırarak adaları tekrar himaye altına aldı.

Köprülü Fazıl Ahmet Paşa

• Girit'i 24 senelik kuşatmanın ardından aldı.

Amcazade Hüseyin 

Merzifonlu Kara Mustafa Paşa